(ANTĐ) - Chưa chuyến đi nào khó khăn như chuyến đi này, đến vùng đất nắng nóng khô hạn nhất nước, nhất cả Đông Nam Á. Ông trời thả cho một hạt mưa thì nắng nóng làm bốc hơi hai hạt... Khám phá Núi Chúa
(ANTĐ) - Chưa chuyến đi nào khó khăn như chuyến đi này, đến vùng đất nắng nóng khô hạn nhất nước, nhất cả Đông Nam Á. Ông trời thả cho một hạt mưa thì nắng nóng làm bốc hơi hai hạt...
Đi dọc ngang khắp thành phố, không gặp nơi nào có nhiều cây cối. Nhiều nơi dằng dặc bên đường toàn một thứ xương rồng.
Gió như Phan, nóng như Rang
| Một con sao biển gai này có thể ăn hết cả mét vuông san hô trong một ngày |
Núi Chúa là vườn quốc gia độc nhất nước ta có cả ba hệ sinh thái. Đó là hệ sinh thái rừng xanh, hệ sinh thái rừng khô hạn, và hệ sinh thái biển liền kề. Sinh cảnh độc đáo này, nhất là sinh cảnh rừng khô, được đánh giá là duy nhất ở Việt Nam và cả Đông Nam Á. Mới chỉ thăm một cánh rừng khô hạn ven biển vườn quốc gia Núi Chúa, anh Jeff (chuyên gia Mỹ về đa dạng sinh học, giảng viên khoa Quốc tế Đại học Chiengmai, Thailand), kêu lên: "Đẹp như rừng Hy Lạp". Từ độ cao 300m trở xuống là những cây chịu hạn trên những triền núi đá lộ đầu. Từ đấy trở lên lại là cây lá um tùm.
Anh Phạm Văn Xiêm làm nghề kiểm lâm từ khi Núi Chúa còn là rừng đặc dụng cách đây gần 20 năm. Xiêm bảo, thiên nhiên kỳ lạ lắm, cây cóc, cây găng neo, găng nhung, chòi mòi mùa khô hạn trơ cành trụi lá. Mấy anh trong Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế (WWF) không tin chúng còn sống. Họ đánh dấu cây và đến mùa mưa quay lại mới biết chúng vẫn là một thực thể sống với tất cả sự mãnh liệt để thích nghi. Nắng khô hạn đến nỗi người Phan Rang đặt thành vè: "Gió như Phan, nóng như Rang"
Vậy mà không giải thích nổi trong môi trường khắc nghiệt ấy lại vẫn có những loài cây chuyên sống ở vùng lạnh thuộc họ lá kim như hoàng đàn giả, kim giao, thông đuôi gà vốn chỉ phổ biến ngoài Vườn quốc gia Bạch Mã (Thừa Thiên Huế), nơi giao hòa của hai chế độ khí hậu nhiệt đới và á nhiệt đới.
Nhưng cũng chỉ thấy duy nhất một cây hoàng đàn già cổ thụ đó thôi. Không một cây con nào mọc được ở dưới tán lá của nó. Các nhà khoa học nước ngoài còn nghiên cứu để giải đáp nghi ngờ của mình về một gốc cây cổ thụ mà họ đoán là cây bách xanh có trong sách đỏ, vốn chỉ có ở Vườn quốc gia Ba Vì, Hà Tây.
Thật may mắn Vườn quốc gia Núi Chúa có đàn Chà Và chân đen đông nhất trong các vườn quốc gia cả nước. Cái giống ấy chỉ một tiếng súng của kẻ săn trộm là rúm tứ túc lại. Mắt nhỏ lệ, chúng đưa tay lên gãi khiến cành lá đung đưa. Cộng với cái đuôi dài trắng như bông lau dựng lên khiến thợ săn phát hiện và có thể hạ sát cả đàn.
Còn đây là con cò có cái mỏ như cái thìa dài, một loài chim di cư mùa đông từ phương Bắc về phương Nam tránh rét. ở nước ta, nó chỉ về Vườn quốc gia Xuân Thủy (Nam Định) kiếm ăn. Không hiểu sao, Xiêm lại phát hiện một con lạc về đây. Gần hai tháng theo dõi anh mới chụp được cảnh nó đứng một chân giữa làn nước lợ ven biển cách đây hai năm.
Ngắm san hô đẹp nhất Việt Nam
Đến vịnh Vĩnh Hy, địa danh thuộc Vườn quốc gia Núi Chúa, Jeff - người từng lặn xuống xem san hô ở hầu khắp các châu lục – giải thích với chúng tôi, san hô là rừng hoa động vật dưới đáy biển. Chúng là một loài nhuyễn thể, một cá thể, một quần thể với một bộ xương đá vôi nhiều hình dạng khác nhau. Chúng phát triển thành quần thể với hàng triệu triệu lỗ nhỏ trên bộ xương muôn hình vạn trạng. Nhờ hấp thụ calcium trong nước biển, bộ xương ấy cứ lớn dần qua hàng triệu năm.
Ban ngày ẩn mình trong bộ xương, đêm chui ra kiếm sinh vật phù du. Chúng thích sống ở những vùng nước biển ấm và nông gần bờ để còn hấp thụ ánh sáng mặt trời. Nóng quá cũng chết, lạnh quá cũng chết. 350 triệu năm trước, chúng đã có mặt trên Trái đất và mỗi năm chỉ lớn thêm một centimetre.
Lớp này lớn lên, lớp kia chết đi, xương chồng chất lên nhau, có nơi dày tới 1,5km. Điều kỳ lạ là toàn bộ diện tích các rạn san hô trên hành tinh chỉ bằng diện tích Đài Bắc – Trung Quốc và chỉ một nửa quốc gia trên thế giới có san hô. Riêng Úc và Indonesia chiếm một nửa số diện tích ấy.
Bờ biển nước ta, khu vực thuộc Vườn quốc gia Núi Chúa, có nhiều vùng san hô mà theo Jeff, thuộc dạng đẹp nhất Việt Nam, sau nửa giờ lặn ngụp quan sát bằng kính và ống thở đơn giản. Tôi không lặn được nhưng qua tấm kính dưới đáy tàu cũng nhận ra vẻ đẹp huyền diệu của những bãi san hô hình nấm, hình gạc nai, san hô hình cây cổ thụ, hình cánh tiên, hình thông mềm. Chiều qua, Xiêm còn dẫn chúng tôi đến hang Rái Cá, mà chỉ cần đứng trên bờ, qua làn nước xanh leo lẻo, cũng no mắt nhìn rõ mồn một quần thể san hô mê người. Ai cũng hỉ hả lần đầu tiên được xem san hô sống.
Rạn san hô là nơi trú ngụ của nhiều loại tôm, cá ăn gần bờ, nhất là tôm hùm non, là dược liệu sản xuất nhiều thứ thuốc, trong đó có thuốc chống HIV. Chúng hãm những cơn sóng biển cuồng nộ đổ vào bờ biển. Nhưng chúng lại là mồi cho một sát thủ tàn bạo, con sao biển gai.
Chỉ một ngày, một con sao biển có khả năng tẩy trắng (giết chết) cả mét vuông san hô. May thay, thiên nhiên vốn công bằng và cân bằng. Xiêm cho chúng tôi xem một con ốc tù và và bảo chúng chính là thiên địch của sao biển gai. Chết nỗi, ốc tù và lại là món khoái khẩu của con người nên bị khai thác vô tội vạ. Sao biển gai được dịp phát triển tàn sát san hô. Vườn quốc gia Núi Chúa bèn huy động bà con ngư dân lặn xuống biển dùng que sắt xiên sao biển gai mang lên cho vườn quốc gia đem chôn lấy tiền công, bởi xác nó ở dưới nước trứng vẫn nở được.
Bãi rùa đẻ trên đất liền lớn nhất nước
| Phạm Văn Xiêm bên con rùa biển bò vào bờ đẻ |
Tôi không biết vì duyên cớ gì Phạm Văn Xiêm, 34 tuổi lại từ Nam Trực (Nam Định) vào đất này làm kiểm lâm rồi trở thành kỹ sư lâm sinh, bây giờ là Trưởng phòng Hướng dẫn du lịch và Giáo dục môi trường Vườn quốc gia Núi Chúa. Xiêm thuộc lòng các loài cây, con trên rừng, hiểu thấu từng rạn san hô và một loài nữa làm nên nét đẹp tự hào của biển Ninh Chữ, rùa biển.
Không biết tự bao giờ, chúng chọn đất này làm bãi đẻ. Trước kia, khi thực phẩm còn khan hiếm và chưa hiểu kỹ giá trị rùa biển, bà con vẫn bắt chúng khi lên đẻ. Rất nhẹ nhàng, họ lật ngửa con rùa vài tạ ra làm thịt ngay trên bãi biển đến nỗi bãi rùa đẻ được gọi là bãi thịt. Bây giờ, chính nơi ấy mọc lên một ngôi nhà mái bằng xinh xinh mang tên "Trạm bảo tồn rùa bãi thịt". Hai nhân viên Vườn quốc gia và 6 tình nguyện viên, trong đó có ông Lê Nuôi, 73 tuổi (xưa kia nổi tiếng về xẻ thịt rùa nên bà con đặt tên là Nuôi Đú - Đú là tên vùng này gọi rùa biển).
Đến mùa rùa đẻ (từ tháng 4 đến tháng 11, cao điểm là tháng 7), các anh túc trực, canh gác, dọn dẹp bãi đẻ sạch sẽ. Nếu đường chúng lên đẻ bị sóng đánh lở thành bờ đứng, phải bạt cho thoai thoải. Hôm ấy, Xiêm bảo các nhà quay phim, đêm nay thế nào con 94 cũng lên đẻ. Đấy là con có đường kính mai 94cm, dài 102cm, có một miếng sứt bên mai phải, trên mai còn hai con hàu bám chặt. "Sao biết?" – một người hỏi. "Thì cứ đợi xem". Y như rằng...
Kìa, một con rùa đang nặng nhọc bò lên bãi cát. Đến một chỗ nó cho là an toàn, hai chân trước như hai mái chèo bới cát hất về phía sau. Khi nửa người trước đã ngập trong hố, hai chân sau mới tiếp tục bới cát thành một hố tròn vo, dưới to, trên nhỏ. Lim dim đôi mắt tròn, rùa mẹ bắt đầu rặn đẻ. Từng quả trứng mềm to mỏng tròn như quả bóng bàn lần lượt rơi xuống.
Một, hai, ba... ba chục, bốn chục, ít thì bảy tám chục, nhiều tới trăm quả. Con 94 đẻ tới 127 quả. Đẻ xong, nó lấp cát đầy, ứa hai giọt nước mắt rồi quay đầu, chậm chạp lết tấm thân mỏi mệt xuống nước. Đang đào mà hố sập, nó bỏ ngay, đêm sau lại bò lên.
Phải từ 40 đến 70 ngày, muộn nhất là 72 ngày, trứng mới nở. Giống như cá sấu, nếu trên 32 độ C thì thành rùa cái. Dưới nhiệt độ ấy thì thành rùa đực. "Sản phụ" nào chọn chỗ đẻ không an toàn (cát ẩm quá hoặc khô quá, hoặc có thể bị sóng to dạt lên), các anh phải hứng ngay lấy trứng đặt vào ổ mới do mình tạo ra.
Mọi việc phải làm trong vòng 2 tiếng mới đảm bảo an toàn cho trứng nở. Rùa non mới nở không biết được mẹ dặn dò thế nào mà bao giờ cũng tìm đúng hướng xuống biển. Phải 30 năm sau, nó mới được gọi là "người lớn". Sóng gió bão bùng đẩy đi xa bao nhiêu, chúng cũng tìm về nơi chôn nhau cắt rốn nhờ hệ thống định vị dựa vào từ trường Trái đất. Bằng thiết bị định vị vệ tinh gắn trên mai rùa, người ta thấy có con đi xa tới 1.931km.
Vườn quốc gia Núi Chúa, 18-5-2007
Ghi chép của Nguyễn Bắc Sơn
Nguồn Bài Viết: anninhthudo.vn/phong-su/kham-pha-nui-chua/307741.antd
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét